“Rusija preplavljuje Srbiju oružjem. Raspire etničku mržnju u Bosni i Hercegovini. Prijeti Kosovu i Sjevernoj Makedoniji. Miješa se u Crnu Goru,” započinje Daragahi članak pod naslovom “Stvaranje haosa: Rusija raspiruje plamen na Balkanu kako bi zaprijetila EU i NATO-u”
On navodi da je podrška Kremlja etničkim Srbima pomogla da se potakne “najnoviji talas rastućeg nacionalizma koji prijeti da uništi mir u Bosni i Hercegovini, potencijalno ponovo oživi oružani sukob oko Kosova i izazove političke probleme u Sjevernoj Makedoniji i Crnoj Gori članici NATO-a,” te da širom Balkana, uključujući u NATO i EU članicama poput Bugarske i Mađarske, Moskva “kupuje ili osvaja kontrolu nad strateškim sredstvima u ključnim sektorima kao što su mediji, sigurnost, komunikacije i finansije.”
“Oni imaju tu zloglasnu doktrinu refleksivne kontrole za kontrolisanje procesa donošenja odluka kod njihovih neprijatelja i možemo očekivati da će Rusija pokrenuti nešto u Ukrajini, ali to može eksplodirati negdje drugdje”, rekla je Ivana Stradner iz trusta mozgova American Enterprise Institute u Washingtonu.
“Ne bih isključila Balkan kao još jednu pozornicu za Rusiju da izazove Evropsku uniju i NATO i da pokaže da su oboje papirni tigrovi. Oni apsolutno žele da stvore haos”, dodala je ona.
Rusija smatra Balkan važnim regionom
U članku se navodi da Rusija smatra Balkan važnim regionom s kojom ima jake kulturne i historijske veze, te da optužuje Zapad za destabilizaciju i miješanje u njegovu politiku, počevši od brzog njemačkog priznanja nezavisnosti Hrvatske od Jugoslavije što je dovelo do konačnog raspada the zemlje.
Daje se kao primjer izjava Vladimira Putina iz 2019. godine.
“Politika Sjedinjenih Država i nekih drugih zapadnih nacija na Balkanu, koji nastoje da uspostave svoju dominaciju u regionu, bila je ozbiljan destabilizujući faktor. To će na kraju povećati nepovjerenje i napetost u Evropi, a ne poboljšati stabilnost”, rekao je tada ruski predsednik.
Međutim, autor navodi da je Moskva također optužena za raspirivanje etničkih tenzija putem zapaljivog izvještavanja u medijima i podmetanja iskrivljenih informacija.
“U Srbiji, Bosni i Crnoj Gori, ona je iskoristila veze između Ruske i Srpske pravoslavne crkve kako bi promijenila izbore i utjecala na javno mnijenje,” piše Daragahi.
Zatim podjeća na to da su Moskva i Beograd nedavno potpisali pakt borbe protiv onog što su nazvali “obojenim revolucijama”, pobunama protiv authoritative vlasti za koje Rusija i Srbija smatraju da su organizovane od strane zapada.
Navodi da “sveprisutno rusko propagandno sredstvo” Sputnik ima svoj centar u Beogradu.
Thomas Brey, dugogodišnji novinar i naučnik koji prati dešavanja na Balkanu, je rekao da Sputnik “u sve glavne medije u regiji plasira narative koji nemaju nikakve veze sa realnošću, već učvršćuju ruski pogled na međunarodna problematična mesta.”
Rusija je također Srbiji prodala sisteme protivvazdušne odbrane Pancir-S1M, borbene tenkove, oklopne transportere, helikoptere i protutenkovske rakete Kornet, navodi se.
“Moskva je postavila de facto ispostavu za prikupljanje obavještajnih podataka u blizini kampa Bondstil, baze NATO-a na Kosovu. Skandal je izbio nakon što se prošlog mjeseca ispostavilo da je srpski ministar unutrašnjih poslova Aleksandar Vulin špijunirao ruske disidente koji su se okupili u Beogradu prošle godine, te predao transkripte Putinovom saradniku. Ruske vlasti su uhapsile jednog od tih disidenata. Gospodin Vulin je zadržao svoj posao,” piše autor.
Ruski uticaj u BiH
On navodi da je Bosna i Hercegovina, “potencijalno najopasnije žarište u jugoistočnoj Evropi”, bila među glavnim mjestima u fokusu Rusije i Srbije “koja je glavni zastupnik Kremlja na Balkanu.”
Navodi da član Predjsedništva BiH, Milorad Dodik, koji je kandidat na izborima u oktobru, često putuje u Moskvu na kratke sastanke s Putinom, što pomaže u jačanju njegove popularnosti.
Dodaje i da je Dodik početkom decembra nakon sastanka sa Putinom izjavio da je Rusija izrazila podršku za njegove aktivnosti u BiH te da je ruski predsjednik obećao entitetu Republici Srpskoj novi gasovod, gorivo i solarnu elektranu.
Međutim, navodi i da se, uprkos optužbama za korupciju, očekuje se da će Dodik pobijediti na predstojećim izborima te “proširiti politički nadzor nad Republikom Srpskom.”
“Prije svakih izbora Dodik se sastaje s Putinom na nekoliko minuta. To je dovoljno da prosječan Srbin vidi ko mu je prijatelj”, rekao je politički analitičar Srđan Puhalo.
Sead Turčalo, profesor i dekan Fakulteta političkih nauka Univerziteta u Sarajevu, je rekao da, “kada Rusi dođu u Sarajevo, jedina poruka je: nemojte u NATO. Ne ulazite u Evropsku uniju”.
Navodi se da je Rusija blokirala rezolucije Ujedinjenih naroda za koje se smatra da su nepovoljne za bosanske Srbe i se, zajedno s Kinom, usprotivila ključnom imenovanju od strane tijela koje nadgleda implementaciju Dejtonskog sporazuma.
Ruski uticaj u drugim zemljama regije
Srbija je, navodi on, također zaprijetila ratom na Kosovu, koje je proglasilo nezavisnost i pored neslaganja Beograda i Moskve pre 15 godina.
“Na sastanku u Sočiju prošle godine, Putin je uvjerio gospodina Vučića u podršku Kremlja. Ruski mediji i dalje opisuju Kosovo kao “autonomnu pokrajinu” Srbije,” dodaje.
“U Crnoj Gori, nakon što su navodno podržali neuspeli pokušaj državnog udara 2016. godine, proruski elementi koje podržava Srpska pravoslavna crkva odigrali su veliku ulogu u svrgavanju dugogodišnjeg vladara zemlje i uspostavljanju prokremljovske vlade koja je sama raspala pre nekoliko sedmica, što je dovelo do briga o dodatnom miješanju Rusije.”
“U Sjevernoj Makedoniji, najnovijoj članici NATO saveza, Rusija je navodno nastavila utjecati na unutrašnju politiku i prijetila je zemlji kao “legitimnoj meti” u slučaju tenzija između Moskve i Zapada,” piše Daragahi.
Rusija želi da iscrpi diplomatsku energiju Zapada
Daragahi pretpostavlja da Rusija ne želi da ponovo oživi traumatične balkanske ratove koji su okončani snažnom međunarodnom intervencijom, uključujući NATO kampanje bombardovanja o kojima je Putin govorio tokom svog zajedničkog brifinga za štampu s njemačkim kancelarom Olafom Sholzom ove sedmice.
S druge strane, smatra da je cilj Rusije da potrese regiju jer to “dodatno crpi diplomatsku energiju sa Zapada” koja je već suočena sa problemima migracija i nestabilnosti.
“Oni samo podižu tenzije i spuštaju ih”, rekao je Turčalo.
A takav pristup zastrašivanja je, kako se navodi, već pomogao Moskvi da postigne neke strateške ciljeve.
“Rusija želi da napravi nered i da se pozicionira kao posrednik na Balkanu, a zatim da iskoristi ovu moć da ponovo pregovara sa Zapadom o sopstvenom haosu u Ukrajini”, rekla je Stradner.
“Jedan od Putinovih ciljeva je da ponovo uspostavi Rusiju kao veliku silu, a revanšistička Rusija je spremna da jednostrano koristi silu u 21. vijeku jer je u Putinovom umu to upravo ono što je Zapad radio u 20. vijeku,” dodala je ona.
Ko najviše ulaže u regiju?
Rusija nije jedina zemlja koja gradi politički uticaj na Balkanu, jer su SAD i Evropa zadržale snažno diplomatsko prisustvo i doprinose infrastrukturnim i razvojnim projektima, piše Darahagi.
“Evropska unija i Evropska investiciona banka prikupile su 3 milijarde funti za podršku zapadnom Balkanu. USAID je dao milione da pomogne novinarima u regionu. Velika Britanija je krajem prošle godine imenovala Sir Stuarta Peacha za specijalnog izaslanika,” navodi on.
Dodaje i da je, pod predsjednikom Recepom Tayyipom Erdoganom, Turska proširila komercijalna ulaganja i potrošila dosta diplomatske energije u regiji, te da su velike turske banke, posebno državna Ziraat banka, i veliki trgovački lanci otvorili ispostave u većim gradovima.
Međutim, ocjenjuje da Turska svoju podršku Bošnjacima “balansira sa ključnim investicijama ne samo u Republici Srpskoj već i u samoj Srbiji.”
Erdogan je uspostavio prijateljske veze sa vladom u Sarajevu, a neki Bošnjaci ga smatraju “herojem,” piše on.
“Ali Ankara također ima jake odnose sa Aleksandrom Vučićem, kao i sa Dodikom, koji ga, čini se, vidi kao mentora,” dodaje on, uz izjavu profesora političkih nauka na Univerzitetu u Banjaluci, Miloša Šolaje, koji je rekao da je Turska “veoma oprezna”.
Turčalo je citirao istraživanja koja pokazuju da Bošnjaci Tursku vide kao glavnog investitora u Bosni i Hercegovini, dok Srbi Rusiju smatraju glavnim investitorom. U stvarnosti, Evropa obezbjeđuje najveći deo investicija, a također je i glavni izvor novca ljudi iz dijaspore.
“I u Srbiji je nedavno istraživanje pokazalo da većina Srba Rusiju i Kinu vidi kao najveće investitore u zemlji. U stvarnosti, najveći investitori su Sjedinjene Američke Države i Evropska unija,” navodi autor.
“Želimo da budemo u Evropi, a ne u Rusiji. I dalje vjerujemo u Evropu, čak i ako nemamo razloga za to, čak i ako je to više nego što zaslužuju,” rekao je Nihad Kreševljaković, historičar iz Sarajeva.