Neke priče o otetoj imovini u ratu i poraću tek sada izlaze u javnost, jer ljudi nisu imali ni hrabrosti, ni novca, ni snage da uđu u borbu sa korumpiranim vlastodršcima koji su nerijetko činili i mnoga krivična djela te imovinu izbrisali ili dodijelili nekom drugom, promijenili zemljišne i katastarske knjige i ko zna šta sve ne.
Još jedna od priča o oduzetoj i do danas neplaćenoj i nevraćenoj imovini dolazi iz Mostara. Duže od dvadeset godina u centru Mostara, odmah pored hotela ”Ero”, stoji rupa u kojoj su temelji katedrale ”Kristova Uskrsnuća”. Izgradnja katedrale je obustavljena, a u javnosti su kružile različite informacije o razlozima zaustavljanja gradnje. Istina je da je razloga više. A jedan od njih je i taj da se katedrala počela graditi na zemlji srpske porodice Živković i jevrejske porodice Solomon.
Kako saznaje Top Portal iz izvora bliskih Gradskoj upravi Mostara, prije dvije godine, Kantonalni sud u Mostaru donio je drugostepeno rješenje kojim je utvrdio obavezu Gradu Mostaru da isplati porodici Živković iznos od 1.187.212 KM sa pripadajućim zakonskim zateznim kamatama. Radi se o sporu koji je vođen za vraćanje ili nadoknadu 2.289 metara kvadratnih ispod zgrade katedrale.
U prvostepenom postupku je bilo dosuđeno (po procjeni vještaka) da je tržišna vrijednost 2.402.236,83 KM. Međutim, po žalbi Grada, a po sudiji izvjestiocu Kantonalnog suda Mostar naknada je umanjena na iznos od 1.187.212 KM .
Umanjenje je učinjeno i pored nedvosmislenog nalaza vještaka ekonomske struke o tržišnoj vrijednosti nekretnine od 2.402.236,83 KM, a mjereno prema Ugovoru o kupoprodaji tzv. „Stare bolnice“ tržnom centru Mepas-mall koji se nalazi u neposrednoj blizini. Po ovakvoj preinaci prvostepene presude „srpska i jevrejska“ zemlja preko puta Mepas-mall-a je jeftinija „u pola cijene“ u odnosu na tržišnu.
Ni tako prepolovljen iznos od 1.187.212 KM, Gradska uprava Mostara još nije isplatila i ne zna se kad će, mada je u budžetu za 2021 planirano 1.100.000,00 KM za te namjene.
Sudski sporovi za vraćanje ili plaćanje zemlje na kojoj je počela gradnja katedrale traju još od 2001. godine. Svaki sud od Opštinskog, Kantonalnog, Vrhovnog, te Ustavnog suda presudio je da se zemlja mora ili vratiti ili nadoknaditi porodici Živković, odnosno nasljednicima. Ustavni suda BiH kroz nekoliko odluka je utvrđivao povredu prava na „razuman rok“ jer se kroz dvije decenije trajanja postupaka opstruišu svi zahtjevi porodice Živković na njihovo pravo „ili vrati ili plati“.
Postupak je trajao kao upravni postupak od 1999.g. Kantonalni sud 2010. godine po tužbi u upravnom sporu protiv rada uprave – presuđuje da se imovina Živkovića vrati ili nadoknadi, a da je Grad Mostar obaveznik provođenja presude tj. plaćanja nadoknade. Grad ulaže žalbu, ali je Vrhovni sud Federacije odbija.
Kao što smo naveli pod započetim objektom katedrale oduzeto je 2.289 metara kvadratnih, a još toliko ili čak i nešto veća površina oduzeta je od iste porodice bez ikakvog postupka u tzv. „faktičnoj eksproprijaciji“ i kupljena od strane CroAuto, Croatia Osiguranje i UniCredit banke.
Stariji Mostarci se sjećaju predratne Garnizonske ambulante i velikog parkinga ispred iste. I to je nekretnina familije Živković za koji se vodi poseban postupak, jer nije na isti način oduzeta kao ona za Biskupiju. JNA je tu nekretninu uzimala u zakup od porodice Živković. Postoji čak i odluka CRPC da se ta imovina vrati Živkovićima, a pri izvršenju odluke CRPC – geometar iz Grada Mostara, odjel katastra nekretnina je konstatovao da ta parcela ne postoji na terenu što čini očiglednim manipulacije sa evidencijama nekretnina. Po ovome igleda da je u Mostaru površina od oko 550 kvadrata saksija ili šaka zemlje koja može nestati.
KO JE NAPRAVIO PROBLEM?
Nekadašnja opština Mostar Jugozapad u ratnoj 1994. godini vrši nelegalnu dodjelu Biskupskom ordinarijatu i pored opšte zabrane raspolaganja nacionalizovanim zemljištem. Katolička crkva, odnosno Biskupski ordinarijat je za sporno zemljište u centru grada platio 167.000 njemačkih maraka.
Mediji su se zadnji put ovom temom bavili ozbiljnije 2008. pod naslovom ”Ko koči gradnju nove katedrale”. Tada se podsjećalo da je izgradnja ove crkve započeta polaganjem kamena temeljca 12. februara 1996. nakon čega je izvršen iskop temelja i zemljani radovi do nulte kote tj. površine tla, računajući i temelje. Nakon toga se stalo s radovima, a javnost je bila obasipana raznim informacijama o razlozima za prestanak radova. Naime, mediji su tada objavili da je za gradnju crkve ”Kristova Uskrsnuća” 11. avgusta 1994. tadašnje Opštinsko vijeće Mostar izdalo urbanističku saglasnost, ali da to isto Opštinsko vijeće nije donijelo regulacioni plan za navedeno područje, niti je zatražena građevinska dozvola u zakonskom roku od godinu dana. Takođe, nakon toga je Islamska zajednica u Mostaru odlučila graditi Islamski centar s džamijom i ostalim pratećim sadržajima na lokalitetu uz gradilište crkve, za koji je Gradskom vijeću podnijela zahtjev za odobrenje gradnje. Kako Hrvati nisu željeli ni čuti za takvo nešto – sve je blokirano.
Međutim, osim navedenih problema s izgradnjom crkve, pojavio se još jedan. U javnosti se pojavljuje jevrejska porodica Salomom koja tvrdi da je 1994. tadašnja Opština Mostar Jugozapad zemljište koje je nacionalizacijom oduzeto od njih, dodijelila Katoličkoj crkvi, nakon čega je uslijedila tužba Salomona protiv Opštine. Kako je nakon ukidanja gradskih opština sve preneseno na Grad, tako je Gradska uprava, između ostalih, u naslijeđe preuzela i ovaj sudski spor. Salomoni traže natrag 1.700 metara kvadratnih zemljišta na kojem se gradi katedrala. Osim toga, oni traže i ostatak zemljišta, od ukupno 6.500 kvadrata, koje je Grad dao drugim pravnim subjektima.
U medijima se tada ne spominje porodica Živković, niti ima službenih informacija iz Gradske uprave Mostara o ovom slučaju. Postupak eksproprijacije nije pravilno proveden, Opština Jugozapad je u maniru socijalističkih propisa jednostavno donijela odluku o oduzimanju i dodjeli Biskupskom ordinarijatu, u postupku za koji vlasnici nisu ni znali da se vodi.
POBUNA ISLAMSKE ZAJEDNICE
Slučaj nove mostarske katedrale dugo je punio novinske stranice, jer se gradnji katedrale usprotivila Islamska zajednica u Mostaru tvrdeći da je to zemljište nekada bilo ”Lakišića harem”. Reis Mustafa Cerić i mostarski muftija Seid Smajkić tada su pisali kardinalu Vinku Puljiću i izrazili svoj najoštriji protest navodeći da je vijest o izgradnji katedrale ”izazvala ogorčenje muslimana, te da se to ne doživljava samo kao čin političkog nasilja, već i kao direktno korištenje vjere i vjerskih ustanova za postizanje nehumanih i nepravednih ciljeva”. Vrhbosanski nadbiskup Vinko Puljić u svom odgovoru naveo je da je opredijeljen za mir i suživot dodavši kako „prema postojećim knjigama u više od zadnjih sto godina nijedan vlasnik parcele nije bio musliman“.
Gradsko vijeće Mostara 1999. donijelo je odluku o zabrani gradnje i nadogradnje u Centralnoj zoni Mostara do donošenja Regulacionog plana. Gradsko vijeće 2002. formira Nezavisnu komisiju za ispitivanje problema sporne i bespravne radnje u Centralnoj zoni Grada Mostara, a ista je nekoliko mjeseci kasnije ustanovila da se radovi na Katedrali odvijaju nelegalno i mimo zakonom predviđene procedure. Shodno zaključcima formirane komisije i na osnovu sačinjenog nalaza urbanističko-građevinski inspektor Odjela za urbanizam Grada Mostara nalaže investitoru (Biskupiji) i izvođaču radova obustavu dalje izgradnje i izvođenje radova te otklanjanje utvrđenih nedostataka, pribavljanje odobrenja za građenje od nadležnog Odjela Gradske uprave. To se ne događa pa je i Opštinski sud donio rješenje o obustavi radova. Na kraju je reagovao i OHR koji je naveo da su opštinske vlasti djelovale nezakonito, flagrantno kršeći zakone na način koji podsjeća na ratni period. OHR je upozorio da se radovi moraju zastaviti, a da nadležni moraju odgovarati za nezakonita djela. Koliko je poznato – nikada i niko do sada nije u bilo kojem krivičnom postupku procesuiran, pa čak ni disciplinski kažnjen, iako su očigledne radnje falsifikovanja, neizvršenja sudskih odluka, zloupotrebe položaja ili ovlaštenja i dr. Kako tada, tako i danas, dvadeset godina kasnije, slučaj nove mostarske katedrale, kao i sve ostalo u gradu stoji neriješen, a mostarski Srbi i Jevreji svoju imovinu ne mogu ni vratiti ni naplatiti.
IZGUBLJENA ZEMLJA I STRADANJE
Interesantan je podatak da je uoči Drugog svjetskog rata predak sadašnjih Živkovića, poznati mostarski gazda i trgovac, pok. Milan Gačić – od porodice Solomona kao Jevreja koji su bježali od rata i fašističkih zakona – kupio uz svoje postojeće nekretnine od oko 4.000 m2 – još oko 4.000 m2 u vlasništvu Solomona – iste lokacije. To sada ne može dokazati jer kupljene nekretnine nije uspio prevesti u gruntovnici na svoje ime jer je među prvim mostarskim žrtvama Drugog svjetskog rata ubijen. Sadašnji Živkovići su potomci (unuci) pok. Milana Gačića i majke, takođe pok. Fime Gačić rođ. Barzut.