Američki predsjednik Donald Trump nadao se da će brzo okončati rat Rusije protiv Ukrajine, ali šest mjeseci nakon preuzimanja funkcije, jedino što mu je preostalo bilo je da izrazi razočarenje ruskim predsjednikom Vladimirom Putinom nakon njihovog telefonskog razgovora prošle sedmice, zbog Putinove stalne nespremnosti da okonča trogodišnji rat u Evropi, piše američki diplomata John B. Craig, koji je obnašao poziciju ambasadora SAD-a u Omanu, prenosi MSN.
Putin se, čini se, priprema za dugu političku borbu za utjecaj s Vašingtonom. Srbija, zemlja Zapadnog Balkana koja je također prijateljski nastrojena prema Rusiji, sada izgleda kao nova meta, nakon što je otkriveno da Srbija već neko vrijeme, od početka rata, snabdijeva Ukrajinu oružjem.
Moskva je to nazvala „ubodom nožem u leđa“ i „izdajom“, pri čemu je ruska obavještajna agencija objavila saopštenje u kojem se sugeriše da su rakete za višecijevne bacače raketa i minobacačke granate, ili njihovi dijelovi, prodavani preko dvije kompanije iz Bugarske i Češke. Ovo je druga zvanična kritika Moskve upućena Beogradu u roku od mjesec dana.
Aleksandr Dugin, poznati ruski krajnje desničarski filozof, kojeg ruski mediji često nazivaju „Putinovim mozgom“, a koji je 2015. godine stavljen na listu sankcija američkog Ministarstva finansija zbog svog učešća u ratu u Ukrajini, sugerisao je da je „predsjednik Srbije (Aleksandar) Vučić izgubio legitimitet“, te je pružio podršku protestima protiv korupcije, nemara i loše gradnje u Srbiji, koji traju još od smrtonosnog urušavanja nadstrešnice u Novom Sadu 1. novembra 2024. godine. Nedavno je predsjednik Srbije najavio obustavu izvoza vojne opreme.
Osim snabdijevanja Ukrajine oružjem, Putinu se nije dopalo ni to što je Srbija nedavno sklopila velike sporazume sa Zapadom. U julu prošle godine, Srbija, EU i Njemačka potpisale su sporazum o lancu snabdijevanja baterijama, koji omogućava EU pristup sirovinama koje se vade u Srbiji.
Sa značajnim nalazištem litijuma, posebno u dolini Jadar, Srbija ima potencijal da postane glavni evropski dobavljač ovog ključnog metala za baterije.
Tadašnji njemački kancelar Olaf Scholz pohvalio je taj sporazum kao „mega projekat koji bi mogao smanjiti evropsku zavisnost od Kine“. Ako bi bio realizovan, Jadar litijumski projekat vrijedan 2,4 milijarde dolara (2 milijarde eura) mogao bi pokriti 90% trenutnih potreba Evrope za litijumom.
U Beogradu su desetine hiljada demonstranata izašle na ulice protestujući protiv sporazuma, bojeći se nepopravljivog zagađenja doline Jadar, uprkos upozorenjima zvaničnika o navodnoj zavjeri za rušenje Vučića i njegove vlade. Mnogi su mahali zastavama u kombinaciji ruskih i srpskih boja.
Dok je Putin možda gajio nade da će doći do ogromnih rezervi litijuma u Srbiji, ruske trupe su prošle sedmice zauzele nalazište jednog od najvrednijih litijumskih resursa u Ukrajini, blizu sela Ševčenko u Donjeckoj oblasti, ostavljajući samo dva od četiri nalazišta litijuma u centralnoj Ukrajini pod kontrolom ukrajinske vlade.
Srbija je također potpisala ugovor vrijedan 2,7 milijardi eura o kupovini Rafale borbenih aviona od francuske kompanije Dassault Aviation, što je jasan signal velikog zaokreta u bezbjednosnoj i političkoj orijentaciji Srbije – udaljavanje od Rusije, njenog tradicionalnog saveznika i snabdjevača oružjem.
Na kraju, Odbor direktora američke EXIM banke odobrio je preliminarni angažman sa Telekom Grupom Srbije u vrijednosti od 50 miliona dolara (42,8 miliona eura), kako bi se podržala priprema i uvođenje njihove 5G telekomunikacione mreže. Ova transakcija dodatno jača EXIM-ov program za Kinu i transformacijske izvoze (CTEP), jer je sigurnost 5G tehnologije visoki prioritet američke vlade i spada u jednu od 10 transformacijskih izvoznih oblasti koje EXIM podržava.
Sve to bilo je dovoljno da Moskva odluči pokušati destabilizirati vlast u Beogradu. Ostaje da se vidi da li je Putin već prešao Trumpovu „crvenu liniju“ i da li je Vašington spreman uvesti još bolnije sankcije Rusiji.
Jedno je sigurno – „Moskvin nastavak prkosa i neodgovornih aktivnosti u svom susjedstvu probudio je Trumpovu administraciju.“