„Šta ako pobijedi Donald Tramp?” To je pitanje u naslovu analize koju objavljuje Noje Cirher cajtung (NZZ). I već u podnaslovu švajcarski list nudi ovakav odgovor: „Rat na Balkanu bio bi vjerovatniji nego što je bio već dugo”.
Autor analize, novinar Andreas Ernst, piše: „Nacionalističke snage u Srbiji nadaju se drugom mandatu Donalda Trampa. ‘Trampe, Srbine!’ – njegovi poštovaoci već su lijepili plakate po raznim gradovima nakon njegovog izbora 2017. godine. Ričard Grenel, Trampov bivši izaslanik za Balkan, podržava Beograd. Vlada mu se udvara i obasipa ga nagradama. A Džared Kušner, Trampov zet, planira da izgradi kompleks hotela u centru Beograda. Sve to podgrijava želju da se poslijeratni poredak u regionu, koji su stvorile SAD, promijeni u korist Srbije.”
Autor potom konstatuje da je „državni poredak na Zapadnom Balkanu rezultat Paks Amerikane” i da su „SAD bile te koje su vojno okončale ratove u Bosni i Hercegovini i na Kosovu, i nametnule novi poredak.”
Međutim, kako se dodaje, taj poredak stvoren američkim intervencijama ne bi bio stabilan bez drugog aktera: „Evropska unija je 2003. godine, u takozvanom ‘Solunskom obećanju’, zemljama Zapadnog Balkana obećala da će u budućnosti sve postati članice Unije. Tim obećanjem, zemlje su dobile perspektivu za prosperitet, a nacionalistički akteri s revanšističkim planovima bili su privremeno politički marginalizovani.”
„Paks Amerikana, plus perspektiva ulaska u EU, to je bila formula stabilnosti za region. Ali, ta formula danas važi samo u ograničenoj mjeri”, navodi se u analizi švajcarskog lista.
Vučić hvali „strateško strpljenje” predsednika Azerbejdžana
Autor zatim iznosi ocenu da „srpski revizionizam počiva na dve premise”.
„Geopolitički, od sredine 2010-ih, predsjednik Srbije Aleksandar Vučić uspješno vodi neku vrstu ‘politike nesvrstanosti’ koja namjerno teži da se gradi po jugoslovenskom modelu. (…) Ideološki, termin ‘srpski svijet’ u opticaju je već nekoliko godina. Zasnovan je na etnonacionalnom konceptu iz 19. vijeka i po njemu ‘srpsko pitanje’ treba riješiti ujedinjenjem svih Srba u jednoj zemlji.”
Posebno se ukazuje na primjer Azerbejdžana: „To što je ta zemlja 2023. ponovo osvojila Nagorno-Karabah postalo je politički argument u Srbiji. (…) Vučić hvali strateško strpljenje predsjednika Ilhama Alijeva. Devedesetih godina Azerbejdžan je bio suviše slab da obnovi svoj teritorijalni integritet. Alijev je u međuvremenu podigao ekonomiju, unaprijedio vojsku i čekao promjenu geopolitičkog okruženja. Udario je tek ‘kada je drugačiji rezultat postao moguć’. Srpski opozicioni političar Vuk Jeremić se s tim slaže: ‘Međunarodne prilike se mijenjaju’, kaže. Svima je jasno da se tu misli na Kosovo”, piše Noje Cirher cajtung.
Fragmentacija EU?
Autor se potom vraća na Trampa i iznosi ocjenu da on neće narušiti krhki poredak na Zapadnom Balkanu i to samo zato što mu taj region nije prioritet. „U tom pogledu, srpske nade i strahovi njihovih susjeda su preuveličani.”
Ali, dodaje se, „Tramp će oslabiti transatlantsku osovinu”, a za Zapadni Balkan je „ključno da li Trampov kurs jača ili slabi Evropsku uniju kao geopolitičkog aktera”.
To zavisi od unutrašnjeg stanja u EU, piše autor. „Evropski izbori su možda iznjedrili desničarske tendencije, ali politički centar je taj napad odbio. Tu su, međutim, važniji odnosi između država-članica i njihovo unutrašnje ustrojstvo, a u tom pogledu izgledi su zabrinjavajući”, navodi se u analizi uz podsjećanje na uspjeh „nacionalističkog Nacionalnog saveza” u Francuskoj i to što u Njemačkoj vladajuća koalicija „može da djeluje samo u ograničenoj mjeri”.
„Ekonomski ili politički pritisak spolja će prije dovesti do fragmentacije Unije, nego do njene konsolidacije”, piše švajcarski list. „Rezultat bi mogao da bude renacionalizacija politike, u kombinaciji sa formiranjem koalicija nekih zemalja. Po pitanju odnosa prema Rusiji, tu bi na primjer Austrija, Mađarska, Slovačka, a možda i Bugarska mogle da slijede sopstveni kurs. Ako Nacionalni savez preuzme vlast u Francuskoj, taj appeasement (op. red.: politika smirivanja i ustupaka agresivnim državama po svaku cijenu) – vjerovatno bi dobio pojačanje iz Pariza.”
„Revanšistička Srbija”
Autor zaključuje da bi sve to „otvorilo prostor i na Zapadnom Balkanu koji bi mogla da iskoristi revanšistička Srbija. Na dnevnom redu našla bi se reintegracija sjevernog Kosova naseljenog Srbima, kao i otcjepljenje Republike Srpske od Bosne i Hercegovine u cilju ujedinjenja sa Srbijom. Te ciljeve bi podržala Rusija, koja bi tako mogla da poveća svoj uticaj u Evropi. Istovremeno, nemoć Evropske unije postala bi očigledna.”
Zato, kako se navodi, „pitanje da li Tramp destabilizuje Zapadni Balkan mora biti preformulisano: da li čovjek u Bijeloj kući destabilizuje Evropu i time otvara prostor za sukobe na Balkanu?”
„Ta opasnost je veoma realna s obzirom na nesigurno stanje u EU”, ocjenjuje se u analizi švajcarskog Noje Cirher cajtunga i zaključuje: „Malo je vjerovatno da Evropa može da održi Paks Amerikanu bez Amerike.”
Priredio: Ivan Đerković /DW