U rastjerivanju okupljenih ispred zgrade Skupštine Srbije i okršajima sa grupama demonstranata u centru Beograda 7., 8. i 10. jula ispaljen je veliki broj patrona suzavca koje su se mogle ponaći na ulicama i po završetku višesatnih sukoba.
Reporteri Radija Slobodna Evropa (RSE) zabilježili su one sa oznakama “Metak 38mm MN-01 CS”.
“Metak 38 milimetara je standardni kalibar za puške koje vidite u rukama policajaca koji ih ispaljuju, a CS je oznaka nadraživca”, kaže za RSE vojni analitičar Aleksandar Radić.
Kao godine proizvodnje na nekim patronama je upisana 2012. godina, a neke su proizvedene prije 30 godina.
Bez odgovora policije i proizvođača
Pretragom fotografija patrona, RSE je ovaj tip pronašao u ponudi kompanije “Trayal” iz Kruševca koja se duže od vijeka, pored ostalog, bavi proizvodnjom eksplozivnih i pirotehničkih sredstava, “namijenjenih individualnoj i kolektivnoj zaštiti”.
Iz ove kompanije nisu odgovorili na pitanje da li su oni proizvođači suzavca koji je policija ispaljivala na protestima u Beogradu.
U opisu proizvoda pod nazivom “hemijski metak za neutralisanje MN-01”, na sajtu “Trayal-a” navodi se da je ovo “pirotehničko sredstvo namijenjeno za privremeno onesposobljavanje nezaštićenog ljudstva na otvorenom i zatvorenom prostoru”.
“Kod nezaštićenog ljudstva se javlja jak nadražaj, peckanje očiju i sluzokože, jako suzenje, nemogućnost gledanja, kašalj, otežano disanje i gušenje čime se kod izloženog ljudstva bitno umanjuju fizičke i psihičke aktivnosti”, navodi se u opisu proizvoda na sajtu kompanije Trajal.
Rok upotrebe pet godina?
U tehničkim karakteristikama navodi se da je rok upotrebe suzavca pet godina, odnosno da ga je “najbolje upotrijebiti” u tom periodu.
Iz ove kompanije nisu odgovorili ni na pitanje šta se sa sastavom i njegovim efektima događa kada je rok prekoračen 25 godina.
Odgovori nisu stigli ni iz Ministarstva unutrašnjih poslova na čiju je adresu RSE poslao i pitanje da li toliko star suzavac može imati posledice po zdravlje ljudi.
Uznemirenost građana
Ovo pitanje pokrenuli su građani na društvenim mrežama koji su također objavljivali fotografije patrona, a postupanje policije na protestima u Beogradu osudile su nevladine organizacije i opozicione stranke.
Pokret slobodnih građana saopštio je 11. jula da je “rok trajanja suzavca pet godina, a da nakon toga dolazi do promjene hemijskog sastava kada otrov postaje jači”.
Taj Pokret uputio je zahtjev MUP-u da “prekine sa direktnim trovanjem svih učesnika protesta”, a od stručne javnosti je zatražio da se oglasi o posljedicama bacanja suzavca.
Da li rok upotrebe utječe na posljedice po zdravlje?
“Naravno da se hemijski sastav unekoliko mijenja, ali nije riječ o nečemu što može drastično da naruši bezbjednost ljudi. Uobičajeno je da policija koristi sredstva koja ima na raspolaganju u skladištima i da se prvo koriste ona starija, a potom novija”, rekao je vojni analitičar Aleksandar Radić.
Pod uslovom da su stajala u magacinu u originalnom pakovanju, protokom vremena ova sredstva samo gube dio svoje snage, naveo je za RSE direktor Instituta za opštu i fizičku hemiju Stevan Blagojević.
“Recimo da je sada 85, 90 posto aktivan u odnosu na to kako je nekada bio. Znači, za isti efekat mora da se baci više. Ali, efekat zavisi i od pritiska i od vazdušnih strujanja”, rekao je Blagojević.
On je dodao da po hemijskim klasifikacijama, CS (suzavac) nije otrov već iritans i da, “po svemu što se zna nema toksična svojstva”.
Posljedice dugotrajnog izlaganja
Prema navodima američkog državnog Centra za kontrolu bolesti i prevenciju, simptomi izlaganja suzavcu, uz suzenje i peckanje očiju i sluzokože, zamagljen vid, crvenilo, kašalj, otežano disanje i gušenje, mogu biti i opekotine ili osip na koži, a ponekad se javljaju i mučnina i povraćanje.
Dugotrajno izlaganje ili izlaganje velikoj dozi, posebno u zatvorenom okruženju, može izazvati ozbiljne efekte, upozorava američki centar.
Osuda zbog bacanja suzavca u Beogradu stigla je i od udruženja roditelja. Udruženje “Mame su zakon” je u saopštenju osudilo “svakoga ko nije razmišljao o tome da se blizu epicentra protesta nalaze dva najveća porodilišta u Beogradu i o tome da će suzavac ugroziti tek rođene bebe i majke, trudnice koje održavaju trudnoću, kao i zaposlene u bolnici”.