Više od četiri hiljade puta u Bosni i Hercegovini pretraživani su pojmovi koje koriste ekstremni desničari “Serbia Strong” i “Remove Kebab”, tokom pet mjeseci 2020. godine, prema istraživanju kompanije Moonshot, što je prema mišljenju stručnjaka pokazatelj korištenja specifičnih međunarodnih ekstemističkih dijaloga u Bosni i Hercegovini.
Ovi pojmovi posebno su traženi u maju ove godine u vrijeme obilježavanja zločina na tuzlanskoj Kapiji, kao i u vrijeme obilježavanja 25. godišnjice genocida u Srebrenici, pokazuju izvorni podaci izvještaja “Praćenje ekstremističkih potraga krajnje desnice u Bosni i Hercegovini”, koje je Moonshot, kompanija specijalizirana za analiziranje štetnih sadržaja na internetu, podijelila sa Balkanskom istraživačkom mrežom Bosne i Hercegovine (BIRN BiH).
“Karadžiću, vodi Srbe svoje”, početak je pjesme do koje se dolazi pretragom “Serbia Strong” ili “Remove Kebab” na internetu. Ova pjesma se pojavila na videosnimku tokom napada na džamiju u Christchurchu na Novom Zelandu 15. marta 2019. godine kada je poginula 51, a ranjeno više od 20 osoba.
Navodno je snimljena tokom 1995. godine, a objavljena tek 2006. godine i prema istraživačima predstavlja “antimuslimansku himnu”, odnosno pjesmu kojom se poziva bivši predsjednik Republike Srpske, osuđen za genocid u Srebrenici i druge zločine u BiH, Radovan Karadžić, da povede “svoje Srbe” protiv “ustaša i Turaka”.
Prema podacima kompanije Moonshot, koja se od 2015. godine bavi osmišljavanjem novih tehnika i tehnologija za otkrivanje štetnih sadržaja na internetu metodologijama i tehnikama zasnovanim na podacima, pretrage dva naziva za ovu pjesmu bile su uvećane tokom kraja maja i početka juna.
Kako je za BIRN BiH naveo analitičar iz Moonshota Liam Monsell, pretraživanje “Serbia Strong” i “Remove Kebab” važno je iz više razloga, budući da se pretraga ovih termina “značajno povećala tokom 25. godišnjice različitih zločina nad bosanskim muslimanima tokom rata 1990-ih”.
“Datumi koji pokazuju najveće skokove u pretragama su značajni. Pretrage su počele dramatično da se povećavaju nekoliko dana nakon 25. godišnjice masakra u Tuzli od 25. maja 1995. godine, što se također poklapa sa Ramazanskim bajramom, kada muslimani slave kraj ramazana”, kaže Monsell, dodajući da je najviši nivo bio 2. juna, ali da su se sporadični skokovi u pretragama javljali i tokom obilježavanja godišnjice drugih zločina.
Povezanost radikalne desnice
Pretraživanje ovakvih sadržaja u BiH potpuno je normalizovano zbog trenutne situacije u državi, koja podrazumijeva sistemsko negiranje genocida u Srebrenici, smatra dekan Fakulteta političkih nauka u Sarajevu Sead Turčalo.
“Negacija se odvija na diskurzivnom i praktičnom nivou kroz komemoriranje osuđenih ratnih zločinaca imenovanjem javnih prostora i institucija po njima. U takvim uvjetima je potpuno normalizirano da se pretražuju sadržaji koji za cilj imaju dehumanizaciju upravo one grupe na kojom je počinjen genocid – Bošnjaka muslimana”, kaže Turčalo.
Prema podacima Moonshota, pojmovi “Serbia Strong” i “Remove Kebab” su od 30. maja do 4. juna bili pretraživani 468 puta.
Prema mišljenju Monsella, popularnost pjesme i pretraživanje na engleskom jeziku iz BiH pokazuje kako se “zapadnjački diskurs ‘bijelih nacionalista’ [white nationalist] ponekada širi natrag u regiju”, ali i kako se specifični ekstremistički dijalozi sve više crpe iz međunarodne simbolike.
Turčalo smatra da je “kontinuirano negiranje genocida i glorificiranje ratnih zločinaca, imalo odjek na desničarske krugove širom Evrope”, i dodaje kako o tome svjedoči, ne samo teroristički napad na muslimane u Novom Zelandu, nego i ranije Anders Breivik i njegov manifest.
“Taj aspekt povezanosti negiranja genocida i utjecaja na rast radikalne desnice ne samo u regiji već i Evropi još je nedovoljno istražen, ali sve više ulazi u fokus istraživača”, pojašnjava Turčalo.
Islamofobični i antimigrantski sadržaji
Prema podacima Moonshota, za manje od polovine od ukupnog broja pretraga, za koje se mogla odrediti tačna lokacija odakle su napravljene, najveći broj zabilježen je iz Republike Srpske, a najmanje iz Bosansko-podrinjskog kantona.
Kako su za BIRN BiH rekli iz Moonshota, pretragu za Republiku Srpsku nije moguće dodatno suziti na gradove i mjesta odakle je vršena pretraga, dok je za Federaciju istraživanje rađeno prema kantonima.
Osim ove dvije pretrage, iz BiH su se pretraživali i slogan “Za dom spremni”, “Kebab Remover” kao konstrukcija od “Remove Kebab”, te portal “antimigrant.ba”, koji su tokom pet mjeseci pretraživani 517 puta.
Kako smatra Turčalo, ove pretrage su usmjerene na teme oko kojih su ustrojeni ključni narativi radikalnih desničarskih grupa.
“Njihov narativ je baziran na islamofobičnim i antiimigrantskim sadržajima, uz slavljenje fašističkih grupacija i marionetskih tvorevina iz Drugog svjetskog rata. To je ujedno i refleksija sveprisutnog, institucionaliziranog historijskog revizionizma kojim se vrijednosti i nasljeđe antifašističke borbe nastoje relativizirati i interpretirati na način koji odgovara nekim od trenutno dominantnih svjetonazora u zemljama regije”, kaže Turčalo, dodajući kako se uz to BiH nastoji predstaviti kao utočište radikala.
“Kombinacija i akumulacija tih antibosanskohercegovačkih, islamofobičnih i drugih desničarskih diskursa u uvjetima oslabljenih institucionalnih kapaciteta države itekako ima potencijal sigurnosne prijetnje, jer su akteri, namjere i sredstva jasno prepoznatljivi”, kaže Turčalo.
Prema podacima Moonshota, kompanije koja se bavi istraživanjima tema poput postkonfliktnih okruženja koja između ostalih uključuju i ekstremizam i dezinformacije, najveći broj pretraga na 100.000 stanovnika došao je iz Brčko distrikta.
Detektor