Iako je u prva tri mjeseca ove godine od PDV-a prihodovano 200 miliona KM više u odnosu na isti period lani, entiteti su dobili manje novca – Federacija BiH 41 milion KM manje (-5,19 odsto), dok je Republici Srpskoj doznačeno 28 miliona KM manje (-6,23 odsto). U isto vrijeme, na ime otplate spoljnog duga Federacija BiH izdvojila je 115 miliona KM više, što je 101,08 odsto više, dok je Republika Srpska izdvojila 52 miliona KM više, što je 99,96 odsto više.
Srpska će do kraja godine morati da servisira 1,1 milijardu maraka duga, odnosno gotovo petinu sopstvenog budžeta. Kao jedan od mogućih partnera u vraćanju ovog duga pominju se i Kinezi koji će zauzvrat dobiti mnoge infrastrukturne projekte u Srpskoj, poput HE Bistrica, HE Dabar, TE Stanari, TE Banovići, autoputa Banja Luka – Prijedor.
PONOVO OBVEZNICE
– Međunarodne obaveze prema Svjetskoj banci, Međunarodnom monetarnom fondu, Evropskoj investicionoj banci, EBRD-u i drugima su u januaru i februaru bile veće za 48 miliona KM u odnosu na januar i februar prošle godine, tako da je republički budžet dobio 27 miliona KM manje, opštine su dobile šest miliona manje, dok su Putevi Republike Srpske dobili milion maraka manje, kazala je ministar finansija Zora Vidović.
Prema okviru za zaduživanje u ovoj godini, stvoren je prostor da se dugoročno, kratkoročno i kroz garancije napravi 1,9 milijardi maraka novih obaveza. Dugoročno zaduživanje u 2023. planirano je do 1,08 milijardi maraka i to kroz emisije hartija od vrijednosti i kreditna zaduženja kod domaćih i stranih banaka. Stručnjaci smatraju da će veliku ulogu u otplaćivanju obaveza Srpske imati – Kinezi.
– Uvjeren sam da je kineska vlada odlučila prihvatiti obveznice Republike Srpske kao garancije i instrumente finansiranja u nizu projekata. Uglavnom su svi okrenuti Zapadu, ali imamo uvjeravanja da su kineska država i Vlada odlučile prihvatiti obveznice Republike Srpske kao garancije i instrumente finansiranja. Čak nam nude i izvođenje radova na izgradnji autoputeva tako da izdajemo obveznice, rekao je nedavno predsjednik Republike Srpske Milorad Dodik.
Ekonomista Slaviša Raković kaže da je teoretski moguće da povjerilac preuzme neke velike objekte ili imovinu države. Ali, u novije vrijeme, naglašava Raković, povjerioci su skloniji da se umiješaju u upravljanje javnim finansijama kako bi naplatili dug. Podsjeća i na slučaj Grčke, koja je krajem 19. vijeka doživjela da Francuska i Velika Britanija preuzmu ministarstvo finansija, da bi slično doživjeli i u 21. vijeku sa famoznom trojkom.
– Ono što je nepovoljno kod “privatnih” kreditora je što u ugovorima obično postignu prednost u naplati duga nad ostalim povjeriocima, što je u slučaju Argentine uzelo više godina za provođenje ekonomskog oporavka i obeshrabrilo dužničke investitore da ga potpomognu. U Crnoj Gori je kredit za izgradnju autoputa nepovoljno ugovoren, jer servis kredita počinje i prije završetka radova, dok je istovremeno kreditor ujedno i izvođač radova, kazao je Raković.
SUFICIT POLITIČARA
Samim tim, sasvim je realno da kreditor, odnosno investitor, slijedeći ugovor stekne imovinu države dužnika, kao što bi stekao i direktnim ulaganjem.
– Male države imaju premalo stručnjaka za javne finansije, pogotovo za međunarodno zaduživanje, ali zato imaju apsolutni suficit političara koje ne zanima ni cijena duga, niti posljedice zaduživanja, već isključivo lična promocija i lična dobit. Termoelektrana Stanari izgrađena je kineskim kreditom i u tom ugovoru zastupljena je klauzula preuzimanja imovine u slučaju neuredne otplate kredita, rekao je Raković.
Piše:Goran Dakić / Oslobođenje