“To je peto skladište koje smo pronašli u toku godine”, rekao je ministar unutrašnjih poslova Kosova DželjaljSvečlja (Xhelal Sveçla), predstavljajući arsenal oružja i municije konfiskovan na sjeveru zemlje 14. maja.
U policijskoj akciji koja je, kako je rečeno, pokrenuta na osnovu obavještajnih podataka, u Zvečanu, naseljenom većinom Srbima, zaplijenjeno je na desetine komada oružja i eksploziva i hiljade komada municije.
Kosovske vlasti su saopštile da bi ovo pronađeno oružje moglo biti povezano sa napadom u selu Banjska u Zvečanu u septembru 2023. godine.Tada je srpska oružana grupa napala Kosovsku policiju u Banjskoj, ubivši policijskog narednika AfrimaBunjakua.U razmjeni vatre ubijena su tri napadača.
Kosovska policija i Ministarstvo unutrašnjih poslova nisu dali detalje o oružjupronađenom u posljednjoj akciji, niti o njegovom mogućem porijeklu.
Međutim, Jedinica za digitalnu forenziku Radija Slobodna Evropa (RSE) uspjela je da identifikuje tipove i proizvodnju nekih komadapronađenogoružja i municije, na osnovu detalja sa objavljenih fotografija.
Meci proizvedeni u Srbiji i Bosni i Hercegovini
Municija kalibra 7,62mm x 39mm, koja je bila izložena u objektu Policije Kosova za region sjever – Sjeverna Mitrovica, proizvedena je 1991. godine u fabrici “Prvi Partizan” u gradu Užicu, u zapadnoj Srbiji.
Ovi meci su punjeni barutom SB-515 proizvedenim u fabrici “Milan Blagojević” u Lučanu, Srbija, 1990. godine.
Oni su nakon akcije policije označeni sa brojem 9.
Pored toga, municija istog kalibra proizvedena je i u fabrici “Igman Zavod Konjic” u Bosni i Hercegovini 1988. godine, napunjena barutom NC-08 proizvedenim u fabrici “Milan Blagojević” u Lučanu 1987. godine.
Ovi meci su prikazani kao broj 10 na fotografiji ispod.
Radio Slobodna Evropa je od ovih kompanija pokušao da dobije informacije o zaplenjenom oružju, ali do trenutka objavljivanja teksta nisu odgovorili.
Duge cijevi
Municija kalibra 7,62 mm x 39 mm zaplijenjena u prošloj akciji koristi se, između ostalog, za oružje “Zastava M72B1”, koje je takođe oduzeto u ovoj akciji.
Prema specijalizovanom sajtu WeaponSystem.net, ova puška je počela da se proizvodi 1973. godine i predstavlja oružje koje se koristi kao podrška streljačkom timu.
Kompanija za proizvodnju oružja “Zastava”, koja se nalazi u Kragujevcu, Srbija, ima tradiciju proizvodnje oružja od 1853. godine.
Njihovi proizvodi se izvoze i preprodaju u desetine zemalja širom svijeta.
Ova puška je prikazana kao broj 13 na slici ispod.
Puška M70 u nekoliko varijanti
Proizvodnja ove jurišne puške počela je 1959. godine, takođe u fabrici “Zastava” u bivšoj Jugoslaviji. Predstavlja licenciranu verziju puške “kalašnjikov”.
Od 1970. godine koristila ga je Jugoslovenska vojska.
Vjeruje se da je proizvedeno do četiri miliona pušaka M70 u različitim verzijama.
Ova puška je viđena na ratištima i sukobima u Afganistanu, Angoli, Kipru, Iraku, Jordanu, Keniji, Maliju, Ruandi, Siriji, palestinskim teritorijama…
Koristi se i u Bosni i Hercegovini, Hrvatskoj, Sjevernoj Makedoniji, Crnoj Gori, Srbiji i Sloveniji, dok se još uvijek proizvodi u fabrici oružja “Zastava oružje” u Srbiji.
Kompanija “Zastava” nije odgovorila na zahtje RSE za informacije o ovom oružju.
Puške M70 su prikazane kao brojevi 2 i 4 na slici ispod.
Pored ovih, u akciji policije nađene su i 62 šok bombe, 1,5 kilograma plastičnog eksploziva i druga prateća oprema za oružje.
Izložena sa brojem 17 je balistički štit (ploča) sa antitraumatskim premazom, za zaštitu od metaka.
Prema podacima koji se mogu vidjeti sa fotografije, proizvela ga je fabrika “Mile Dragić”, u Srbiji, 2003. godine.
Ova kompanija je u odgovoru Radiju Slobodna Evropa kazala da samo na osnovu fotografije ne mogu potvrditi da se radi o njihovom proizvodu.
“Da bismo mogli da damo svoje zvanično i stručno mišljenje, potrebno je da imamo više podataka i da izvršimo fizičku procjenu predmeta koji se nalazi na fotografiji”, stoji u odgovoru kompanije.
Pored oduzimanja oružja, kosovska policija je saopštila da je u toj akciji uhapsila i bivšeg zvaničnika kosovske policije jer se “sumnja da je povezan sa oružjem koje je pronađeno u blizini njegove kuće”.
Radio Slobodna Evropa analizirao je i prvu količinu oružja zaplijenjenog nakon napada u Banjskoj. Prema istraživanju, u većini slučajeva ovo oružje se proizvodilo i u srpskim i bivšim jugoslovenskim fabrikama oružja.
Ko donosi oružje na Kosovo?
Kosovske institucije, ali i izvještaji medija na Kosovu izazvali su sumnju u direktnu ili indirektnu umiješanost Srbije u naoružavanjena sjeveru i napad na Banjsku, ali je tako nešto demantovao zvanični Beograd.
“Jasno je ko stoji iza ove aktivnosti, kao i iza drugih skladišta naoružanja, napada na naše zvaničnike, pripadnike KFOR-a, novinare i građane. Predsjednik Srbije] Aleksandar Vučić”, rekao je ministar Svečlja poslije ove akcije.
S druge strane, zvanični Beograd nije odgovorio na zahtjev RSE za komentar o najnovijem arsenalu oružja oduzetom na sjeveru.
Prema riječima Mentora Vrajolija (Mentor Vrajollit), direktora Kosovskog centra za bezbjednosne studije, teško je provjeriti da Srbija organizovano šalje oružje na sjever.
“Ali, veoma je teško dokazati suprotno”, kaže on.
“Nemoguće je da je sva ta količina oružja ušla na Kosovo, od čega je neko posljednjih godina proizvedeno, a da niko iz države Srbije nije bio umiješan u ovaj šverc”, kaže on.
Prema Vrajolijevim riječima, u rješavanju “ove zagonetke” treba da učestvuju i međunarodne bezbjednosne institucije.
“Sve što je potrebno je da međunarodna zajednica otvoreno govori o ovom problemu i izvrši direktan pritisak da Srbija ne ubacuje oružje na Kosovo i ne pokušava da destabilizuje mir u regionu”, kaže Vrajoli.
Krhkost duge granične linije između Kosova i Srbije, kako kaže, takođe otežava kontrolu mogućeg šverca oružja iz Srbije na sjever Kosova.
U istraživanju pod nazivom Kosovski bezbjednosni barometar, koje je objavio Kosovski centar za bezbjednosne studije, 2023. godine, 77 odsto ispitanika reklo je da ilegalnu trgovinu oružjem vidi kao visok rizik za javnu bezbjednost.
Iako je nekoliko osoba uhapšeno zbog napada u Banjskoj, još nije podignuta optužnica.
Slično je i sa bivšim potpredsjednikom najveće stranke kosovskih Srba,Srpske liste, Milana Radoičića.On je javno priznao organizaciju napada, međutim, i dalje je na slobodi nakon što je napustio Kosovo nakon napada.
Pišu: Doruntina Baliu, Miloš Katić /RFE