Četništvo je takoreći postalo zvanična ideologija u Srbiji, kroz historiografiju i opšti javni narativ se promoviše antifašistički pokret desne strane, odnosno četnički pokret, i Srbija tvrdi da ima dva antifašistička pokreta, i zato me ne iznenađuje inicijativa da se u Beogradu 17. oktobra otkrije spomenik i otvori muzej posvećen četničkom komandantu Draži Mihailoviću, izjavila je predsjednica Helsinškog odbora za ljudska prava Srbije Sonja Biserko.
Ona je istakla da je u srbijanskoj javnosti partizanski pokret veoma marginalizovan, “i po udžbenicima i po publikacijama i po filmovima i televizijskim serijama” i ukazala da je sve “usmereno ka tome da se četništvo etablira kao vladajuća ideologija”.
– Reforme i evropeizacija –
Biserko je ocijenila da je to matrica iz koje Srbija nikako ne uspjeva da izađe i jer nije sposobna da napravi otklon koji bi omogućio reforme i evropeizaciju, s obzirom na to da Srbija i dalje zvanično teži Evropskoj uniji.
Ona je navela da u Srbiji postoje dvije grupacije historičara, mlađi i liberalni, koji dobro analiziraju ono što se dešavalo u drugoj Jugoslaviji, i oni koji rehabilituju četničku ideologiju.
Biserko je naglasila da su zločini četnika tokom Drugog svetskog rata u Srbiji, Crnoj Gori i Bosni i Hercegovini dokumentovani i dokazani, uz ocjenu da bez objektivnog razumevanja historije Jugoslavije nije moguće praviti solidne osnove za normalizaciju odnosa u regionu.
Ona je ukazala da je raspad Jugoslavije ostavio naslijeđe koje nije raščišćeno i probleme koji nisu riješeni na adekvatan način, a koji se mogu riješiti samo ako se razume kontekst rata u kome se raspala Jugoslavija.
“Srpski nacionalni i državni identitet, kada je u pitanju vrijednosni sistem, gradi se na premisama koje su antijugoslovenske, antikomunističke, svetosavske, rusofilske i četničke. To je nažalost otišlo predaleko i rusifikacija srpskog identiteta, kulture i javne medijske sfere je nametnula teme koje nemaju veze sa Srbijom, a to se pravda navodno time što je Rusija zemlja koja je navodno uvijek branila Srbiju”, rekla je Biserko.
Upitana kako najava o podizanju spomenika Mihailoviću u Beogradu utiče na odnose u regionu, Biserko je upozorila da to ponovo podiže stepen nepovjerenja, zbog straha od toga šta će Srbija uraditi kao najveća i najviše naoružana zemlja u regionu.
Biserko je navela da to odlaže glavno pitanje, odnosno normalizaciju odnosa u regionu što je ključni prioritet Evropske unije kada je u pitanju pridruživanje Zapadnog Balkana.
– Relativizacija i poricanje –
“Srbija održava atmosferu animoziteta, a pritom tvrdi da ja okružena neprijateljstvom i nevina u svemu tome. Čitav narativ koji se gradi nakon 2000. godine je da je Srbija nedužna, a da je krivica na svim ostalim stranama, i ide se ka relativizaciji ili poricanju bilo kakve odgovornosti”, ocijenila je Biserko.
Ona je istakla da se posredstvom medija, obrazovnog sistema i kulture “profiliše stav da Srbija nije kriva i da je Zapad spriječio stvaranje ujedinjene Srbije, ujedinjenih srpskih zemalja i stalno je protiv pravoslavaca zato što su Srbi – mali Rusi”.
Inicijativa da se Mihailoviću otvori muzej i otkrije spomenik na mjestu kome se nekada nalazila njegova porodična kuća potekla je od Igora Braunovića, visokog funkcionera Socijalističke partije Srbije koju je pred raspad Jugoslavije osnovao Slobodan Milošević.
I pored te inicijative, Skupština grada Beograda, odnosno njena Komisija za spomenike, nije nikada donijela odluku o podizanju takvog obilježja.
Autor skulpture Mihailoviću je vajar Dragan Radenović koji je izradio i dva metra visoku bronzanu figuru sa likom Miloševića, koja je ranije ove godine postavljena u Moskvi.
Mihailović je osuđen 1946. godine na smrt zbog ratnih zločina i kolaboracije s nacističkom Njemačkom, nakon čega je strijeljan, a Viši sud u Beogradu rehabilitovao ga je u maju 2015. godine navodeći da je suđenje Mihailoviću bio političko-ideološki proces komunističkog režima, ali da sudsko vijeće nije bilo nadležno da se bavi utvrđivanjem činjenica da li je bio ratni zločinac.
federalna.ba/AA