Kada su ruski vojnici krenuli na Kijev u februaru 2021. godine, nakon početnog šoka javnosti, mnogi su se zapitali šta znači slovo Z na njihovim uniformama i oklopnim vozilima. U našoj historiji i sami smo se suočavali s famoznim slovom Z. Naime, tokom Drugog svjetskog rata slovo Z bila je četnička oznaka za istrebljenje muslimana, odnosno Bošnjaka, i to na najgori mogući način – “zaklati”.
Bivši gradonačelnik Sarajeva Mustafa Softić u svojim memoarima je zapisao: “Naša emigracija, vjerovatno ona s druge strane Drine, svakodnevno je preko emisija BBC huškala protiv nas, emitujući famozno slovo ‘Z’, pozivala I podsticala na klanje (Z – zaklati) nas Muslimana.” Kada govori o emigraciji, ovdje Softić misli na vladu Kraljevine Jugoslavije, koja je od njemačke okupacije pobjegla u London i otuda bila podrška četničkom pokretu Draže Mihailovića. O genocidnom planu “Z” pisao je dr. Eugen Jocić u brošuri Das geheimnsvolle “Z”, koji navodi da je plan uključivao osim istrebljenja Bošnjaka i istrebljenje Dunavskih Švaba.
Vladimir Dedijer i Antun Miletić u knjizi Genocid nad muslimanima 1941-1945. prezentirali su brojne dokumente o četničkim zločinima nad muslimanima Bošnjacima. U neki od tih dokumenata može se pronaći slovo “Z” kao oznaka za “zaklati”.
Tako u jednoj depeši Komande 800 (Istočna Hercegovina) piše: “Po cenu svega imaju se likvidirati u Mostaru: Kurt Husnija, Gnjat Anđelko, Bilalović Mehmed, Pavić Vaso, Pužić Šefko, Krešić Andrija (nabrojano još 16 lica). Ove na prvo mesto, a dalje sve po spisku koji se nalazi kod tebe ili u komitetu u parohijskom zvanju pod ‘Z’”.
Tokom Drugog svjetskog rata Bošnjaci su se nalazili između srpskih i hrvatskih nacionalističkih i šovinističkih pokreta. I jedan i drugi pokret za cilj je imao Bosnu i Hercegovinu, dok su Bošnjaci podvrgnuti različitim metodama asimilacije i na koncu do tada neviđenim pokoljima. Prema Vladimiru Dedijeru i njegovom istraživanju, koje je sastavljeno od brojnih dokumenata, iskaza kao i arhivske građe, nad Bošnjacima su četnici, predvođeni Dražom Mihailovićem, tokom Drugog svjetskog rata izvršili do tada neviđen pokolj – genocid. Prema Vladimiru Dedijeru i Antunu Miletiću, jedan od oblika zločinačkih radnji genocida jeste i oduzimanje subjektiviteta jednog naroda ili javnog proglašavanja da oni pripadaju drugom narodu. To su činili i Ante Pavelić i vodeći društveni krugovi u NDH. Tokom Drugog svjetskog rata stradalo je 8,1 % Bošnjaka, prema čemu su, nakon Jevreja, procentualno najveći stradalnici. (J. S.)
Stav