Od 2016. godine do februara ove godine na području Bosne i Hercegovine izvršeno je pranje novca u iznosu od preko sedam miliona KM, počinjenim na štetu većeg broja pravnih lica iz Slovenije, potvrđeno je iz SIPA-e.
“Prilikom pretresa na 14 lokacija u Sarajevu i Zenici otkrivena je i privremeno oduzeta određena količina poslovne i bankovne dokumentacije, računari koji mogu poslužiti kao dokaz u krivičnom postupku. Takođe, putem banaka izvršena je i provjera računa i sefova osumnjičenih lica, kojom prilikom je izvršena i privremena obustava transakcija u iznosu od 69.024,36 konvertibilnih maraka”, rekla je Jelena Miovčić, portparol SIPA.
“Samo u Banjaluci više od 200 firmi registrovano na jednoj adresi”
Radi se o slučaju u kojem se istražuju veliki transferi novčanih sredstava sa područja Slovenije na područje BiH, za navodno i fiktivno realizovane poslove u oblasti građevinarstva. Taj nelegalni novac ubačen je u BiH, a nakon što je „opran“, ponovo je prebačen u Sloveniju, gdje je planirano hapšenje više od 50 osoba, među kojima je, nezvanično, i Milan Mandarić, bivši vlasnik Fudbalskog kluba Olimpija, a koji je za N1 kratko demantovao povezanost s ovim aktivnostima i pretresima.
“Mi smo utvrdili i kada je u pitanju ovaj posljednji slučaj hapšenja u Sloveniji, da je samo u Banja Luci više od 200 firmi registrovano na jednoj adresi koje nemaju nijednog radnika ili imaju samo advokatsku ili firmu za računovodstvo koji im vodi poslove”, rekao je Siniša Vukelić, urednik portala Capital.ba.
Zašto baš BiH?
Zato što smo, umjesto po zavidnom životnom standardu, ili suzbijanju korupcije, prepoznati upravo po suprotnom, kao idealnoj destinaciji za pranje novca. A građevinski sektor je jedan od najčešćih načina za takve aktivnosti.
“Često se tu prave fiktivni ugovori za konsalting, ili neke druge nepostojeće usluge. Fakturišu se toj firmi u Sloveniji, ona plati firmi u Banja Luci, i nema nikakvih troškova. Na kraju podigne tu dobit koja plati porez koji je inače najniži u cijelom regionu. Samo 10%”, dodao je Vukelić.
Koliko izvještaja zbog pranja novca je podneseno na nivou Federacije BiH u proteklom periodu, niti koliko je optužnica podignuto u vezi s ovim aktivnostima, na nivou države, nismo saznali. U Republici Srpskoj je, s druge strane, u prošloj godini za ovo krivično djelo podnesen 31 izvještaj protiv 57 lica, podaci su entitetskog MUP-a.
“Takođe, za period januar-februar 2023. godine podneseno je 16 izvještaja protiv 18 lica za isto krivično djelo”, navode.
Budžeti u 2020. godini oštećeni za 40 miliona KM
Ovom problematikom, bavio se i Centar za istraživačko novinarstvo. Mnogo je ovakvih primjera u posljednjih gotovo dvije decenije, od kojih vrijedi podsjetiti na dešavanja oko sarajevskog preduzeća Bosnalijek.
“Došlo je do tih sumnjivih transakcija, izvlačenja novca, iz preduzeća, uglavnom, korištenjem marketinških i konsultantskih usluga. Zašto? Zato što se radi o pravno-ekonomskim poslovima koje je teško utvrditi”, kazao je Azhar Kalamujić iz CIN-a.
Kalamujić podsjeća i na slučaj prevare slovenačke NLB banke, gdje je banka oštećena za preko 30 miliona KM. Međutim, visokokorumpiran sistem nemoguće je izgraditi bez direktnog odobravanja najviših nivoa vlasti, stava su upućeni.
“Vrlo rijetko se otkriju neke političke veze koje postoje. Vrlo rijetko vidimo stvarno dokazivanje, da taj nivo korupcije i organizovanog kriminala zaista postoji pod pokroviteljstvom najviših zvaničnika”, rekao je Semir Mujkić iz BIRN-a.
BiH je jedina država gdje možete neometano unijeti, na primjer, milion KM, obaviti kupovinu, sve što vam treba, ovjeriti pri tome sve kod notara, a da vas niko ne pita za porijeklo novca, te da li je taj novac unešen u BiH ilegalnim tokovima, možda, putem utaje poreza ili pranja novca. Finansijskim kriminalom i pranjem novca budžeti u 2020. godini,, na primjer, oštećeni su za više od 40 miliona KM.