Inicijativa za odvajanje od opštine Prijedor, pokrenuta je od dijela stanovnika Kozarca i Omarske, mjesnih zajednica u okolini ovog grada na zapadu Bosne i Hercegovine.
Razlog je, kako kažu, ekonomske prirode, jer bi time, navode, zadržali više od pet miliona eura, koje trenutno ulažu u budžet Prijedora.
“Kozarac participira sa pet, šest miliona maraka (dva, tri miliona evra) svake godine u budžetu Prijedora koji je 45 miliona maraka (22,5 miliona eura), a vrlo mala su izdvajanja iz te ukupne sume na ovo područje, gotovo beznačajna”, priča za Radio Slobodna Evropa (RSE) koordinator Inicijativnog odbora za formiranje opštine Kozarac Sead Čirkin.
“Isto tako tu je problem zapošljavanja u administraciji Grada Prijedora i drugim javnim ustanovama, republičkim i gradskim. Recimo, od gotovo tristo zaposlenih u administraciji Grada Prijedora, s područja Kozarca imate troje zaposlenih. Od kapitalnih objekata u Kozarcu u posljednjih dvadeset godina nije realizovan bukvalno niti jedan”, rekao je Čirkin.
Kozarac, prema popisu stanovništva iz 2013. godine, ima nešto manje od 20 hiljada stanovnika. Većina su Bošnjaci, ali ima i mali procenat Srba, Ukrajinaca i drugih.
Od velikih ruševina i ratnog stradanja stanovništva, u posljednjih dvadesetak godina obnovljeni su domovi, kulturne institucije i vjerski objekti, ali i izgrađene nove stambene zgrade, obnovljene ceste. Lokalnu školu pohađa više od 300 djece.
Mještani finasirali obnovu
Najveći dio obnove su, navodi Čirkin, finansirali upravo stanovnici Kozarca, zapravo veliki dio onih koji žive u inostranstvu.
Iz svojih džepova su finansirali i gradnju trotoara, a obnova je pomognuta i kroz razne projekte, navodi on.
“Ako pratimo ekonomske parametre posljednje tri godine, imamo nekoliko kompanija koje su među top stotinu malih i srednjih kompanija. Imamo novih firmi koje niču. Kozarac će sigurno biti održiva opština. Najveći problem nas u Kozarcu je stvari vršenje nadležnosti, oni problemi koji proizilaze iz nadležnosti Grada Prijedora”, kaže Čirkin.
Stanovnici Kozarca o inicijativi
Mustafa Fazlić, iz vatrogasne jedinice u Kozarcu, koja postoji još od 1892. godine, kaže kako najveći dio novca u Kozarac dolazi iz inostranstva, a na pitanje Radija Slobodna Evropa šta misli o formiranju Opštine Kozarac odgovara da bi im “puno značilo da Kozarac postane opština”.
“Ali to sve mora biti uz jednu odgovornost i ozbiljnost, ozbiljan pristup svih segmenata”, ističe istovremeno Fazlić.
Mještanin Sejdo Jakupović dodaje da bi on lično “više volio da imamo ovdje opštinu”.
“Više bi imali ovdje, ne bi išli u Prijedor i tamo plaćali porez i štošta. Bili bismo ipak malo bogatiji nego što smo sada”, kaže Jakupović.
Slično razmišljaju i u Mjesnoj zajednici Omarska u kojoj je, sa druge strane, većinsko srpsko stanovništvo.
Prema posljednjem popisu stanovništva, na području koje bi pokrivala moguća opština, živi oko 13 i po hiljada stanovnika.
Rudnici željezne rude trenutno su jedan od stubova ekonomije te mjesne zajednice, u kojoj postoji želja da se otvaranjem industrijske zone dodatno ojača privredna aktivnost.
Član Inicijativnog odbora za formiranje Opštine Omarska Branko Anđić za RSE kaže kako je rođen u Omarskoj, tu je zasnovao porodicu, ima djecu, radi u lokalnoj školi, te želi da pomogne da se stvore uslovi da i djeca ostanu da žive na tom području.
“Naše najudaljenije tačke od Grada Prijedora su 45 do 50 kilometara. Momenti dok hitna pomoć, vatrogasna služba i bilo šta iz Grada Prijedora stigne su presudni momenti, a u stvari objektivno nemoguće je te osnovne potrebe stanovništva zadovoljiti u realno korisnom vremenu. Niz je razloga, mi ulažemo značajna sredstva u budžet, a realno malo od toga se vrati u Omarsku”, navodi Anđić, dodajući kako je Omarska ispunila sve zakonske uslove.
“Elaborat koji je za nas radio Nezavisni univerzitet u Banjaluci je pokazao da je naša, ako bog da, buduća opština itekako samoodrživa. Mi govorimo tu negdje o mogućem projiciranom budžetu od pet i po miliona maraka (oko 2,8 miliona eura) što je za buduću opštinu itekako velika cifra koja bi nam omogućila samostalan razvoj. Sve i jedan korak koji smo učinili je utemeljen u zakonu. Lokalna skupština nam je prije par mjeseci dala tu saglasnost, potrebnu da ide to dalje u skupštinsku proceduru (odlučivanje u Narodnoj skupštini Republike Srpske). Lokalna skupština ne odlučuje o tome da li će neko dobiti status opštine ili ne, nego daje svoje mišljenje na elaborat. Ovi stanovnici žele sebi dobro time što žele da postanu samostalni”, ističe Anđić.
Borislava Jaković iz Omarske je otišla da živi u Švajcarsku. Jedan od razloga zbog čega je napustila rodno mjesto, kako priča za RSE, jeste nerazvijenost i besperspektivnost. Mišljenja je da bi bilo bolje ako Omarska postane opština.
“Mislim da je to dobro. Bilo bi možda bolje izgrađeno. Ali treba neko da rukovodi kako treba, a ne da bude opština, a od toga ništa nema. Problem je što nema ništa, jer više se vuče za Prijedor ili Banjaluku. Omarska propada jednostavno, organizacija je slaba, nema prevoza, puno toga nema”, kaže Borislava.
Slično razmišlja i Đuro Predojević, koji živi i radi u Omarskoj.
“Smatram da je nedovoljno sredstava koliko se iz Prijedora izdvaja za Omarsku, to jest ne vraćaju se sredstva koja bi trebala da se vrate u infrastrukturu, razvoj. Mislim da bi značilo puno, za sve žitelje, od djece do odraslih što se kaže”, priča Predojević.
Prijedorski odbornici o inicijativi
Inicijativa iz Omarske dobila je podršku Skupštine Grada Prijedora u novembru 2019. godine, a o inicijativi za formiranje Opštine Kozarac prijedorski odbornici bi mogli raspravljati već na narednom zasjedanju.
Najavljeno je da će se tražiti povlačenje te tačke sa dnevnog reda sjednice lokalne gradske skupštine, jer, kako se ističe, nisu ispunjeni zakonski uslovi.
Član Komisije za propise u Skupštini Grada Prijedora, Dalibor Grabež, mišljenja je da se o Inicijativi iz Kozarca ne treba raspravljati dok se, kako kaže, ne ispune zakonski uslovi.
“Oni su trebali da se obrate organu koji o tome odlučuje, u ovom slučaju to je Narodna skupština Republike Srpske, da dobiju djelovodni broj, broj protokola, za sakupljanje poslova da se obrate Ministarstvu unutrašnjih poslova, ovdje u Prijedoru, Agenciji za zaštitu podataka i da u skladu sa zakonom predviđenom roku od sedam dana sakupe dovoljan broj potpisa. To je što se tiče tog Zakona o referendumu i građanskim inicijativama. Što se tiče drugog zakona, Zakona o teritorijalnoj organizaciji Republike Srpske, nisu ispunjeni članovi od 7 do 13, koji se odnosi na definisanje samih naselja”, ističe Grabež.
U Kozarcu, pak, smatraju da imaju ispunjene uslove, da će ih po potrebi i dopuniti, te očekuju da će se Inicijativa naći pred prijedorskim parlamentom, te da će ona, bez obzira na pozitivan ili negativan stav gradske skupštine, ići dalje prema Vladi i Narodnoj skupštini Republike Srpske.
Kozarčani najavljuju da će, ukoliko im se to pravo uskrati, pravdu tražiti pred Sudom za ljudska prava u Strazburu.
Gradonačelnik Prijedora Milenko Đaković nije odgovorio na upit Radija Slobodna Evropa šta misli o inicijativama za proglašenje opština Kozarac i Omarska, a odgovor RSE nije dobio ni u Ministarstvu uprave i lokalne samouprave.
Istorija zločina
Kozarac i Omarska do sredine šezdesetih godina prošlog vijeka su funkcionisale kao samostalne opštine, nakon čega su pripojene Prijedoru.
Tokom 1992. godine na području ove dvije mjesne zajednice počinjeni su ratni zločini.
U Omarskoj je bio logor u kojem su bili civili sa područja Prijedora i okoline, bošnjačke i hrvatske nacionalnosti.
Bilo je zatočeno više od 3.300 civila, Hrvata i Bošnjaka, a oko 800 ih nije preživjelo torture
Logor je zatvoren 21. augusta 1992. godine.
Za zločine počinjene u logorima na području Prijedora, u Hagu je osuđeno 11 osoba, a pred Sudom BiH još četiri nakon što je njihov predmet iz Haškog Tribunala prebačen na Sud BiH.
Ukupno je za zločine počinjene na području Prijedora izrečeno 56 pravosnažnih presuda, sa preko 800 godina izrečenih kazni.