Na aktulenu, ustavno-pravnu zavrzlamu u Tuzlanskom kantonu, napokon se osvrnuo se Dr. sci. Sedad Dedić, docent na katedri Ustavnog prava na Pravnom fakultetu u Zenici.
“Kada je 1992. godine, protivno poslovniku zakonodavnih organa u BiH i od strane neovlaštenih lica grupa izabranih u najviši zakonodavni organ RBiH, zakazana nelegalna „Skupština srpskog naroda“ i zatim Ustavotvorna skupština o obrazovanju Autonomne pokrajine Zapadna Bosna te je na koncu nelegalna tvorevina Hrvatske zajednice „Herceg-Bosna“ slično postupila protivno važećim propisima, kao rezultat je došlo do presuda Međunarodnog krivičnog suda u Hagu za Genocid, za UZP, itd.
Također, Ustavni sud RBiH u februaru 1992. godine je proglasio neustavnim sve odluke ovako nezakonito i neustavno sazvanih nelegalnih organa.
Navedeni podsjetnik je izuzetno važan zbog dodatnog upozorenja o nivou opasnosti i ozbiljnosti neustavnog i nezakonitog pokušaja zakazivanja sjednica Skupštine TK u decembru 2020. godine od strane 18 izabranih zastupnika u Skupštini TK (SDP, PDA, SBB, Naša Stranka) protivno Poslovniku o radu Skupštine TK i od strane neovlaštenog lica bez službenog pečata, bez službenog emaila, dakle, posve neovlašteno.
Godine 2011. je OHR svojom Odlukom poništio Odluku o imenovanju Vlade SBK zbog nastavka procedure, a prije donošenja Odluke Ustavnog suda FBiH o pokrenutoj proceduri za utvrđivanje postojanja vitalnog nacionalnog interesa, i time je OHR, kao ovlašteni tumač Ustava BiH, jasno zauzeo stav da nije dozvoljeno postupanje dok se ne okonča proces po pitanju utvrđivanja i zaštite vitalnog nacionalnog interesa.
Primjer iz 2013. godine
Godine 2013. su predstavnici SDP-a u TK podnijeli zahtjev Ustavnom sudu FBiH za pitanje vitalnog nacionalnog interesa i odgovorni u TK su morali sačekati okončanje procesa prije nastavka pokrenutih procedura.
U entitetu Federacija BiH u Tuzlanskom kantonu, 31. 12. 2020. godine, 18 izabranih zastupnika u Skupštini TK (SDP, PDA, SBB, Naša Stranka) protivno Poslovniku o radu Skupštine TK i od strane neovlaštenog lica bez službenog pečata, bez službenog emaila, dakle neovlašteno i nelegalno, saziva grupu od 18 izabranih zastupnika što neovlašteno i nezakonito nazivaju Skupštinom TK. Navedeno nelegalno sazivanje grupe zastupnika se događa u vrijeme kada je već postojao redovan i regularan poziv za sastanak Skupštine TK od strane ovlaštenog i aktuelnog predsjedavajućeg Skupštine TK.
Poslovnikom o radu Skupštine TK jasno se navodi da potpredsjednik Skupštine može sazivati samo u slučaju spriječenosti predsjedavajućeg Skupštine što očito nije bio slučaj.
Paralelno sa ovim nezakonitim i neustavnim radnjama grupe od 18 izabranih zastupnika u TK vrše se prijetnje upotrebe fizičke sile, oštećenja i šaranja auta izabranom zvaničniku, predsjedavajućem Skupštine TK, što su jasni elementi napada na ustavni poredak pod prijetnjom fizičke sile i napada na imovinu u cilju ostvarenja neustavnih i nezakonitih ciljeva.
Žarko Vujović, aktuelni predsjednik Skupštine TK iz reda srpskog naroda, i Boris Krešić, zamjenik predsjednika Skupštine TK iz reda hrvatskog naroda, 23. 12. 2020. godine uputili su zahtjev za utvrđivanje postojanja vitalnog nacionalnog interesa srpskog i hrvatskog naroda prema Ustavnom sudu FBiH (Vijeće za zaštitu vitalnih interesa), a radi donošenje Odluke o smjeni predsjednika i zamjenika predsjednika Skupštine TK na 32. sjednici održanoj 16. 12. 2020. godine.
Stav 4 člana 26c Ustava TK kaže: „U slučaju da Ustavni sud odluči da se ne radi o vitalnom interesu, zakon, propis ili akt se smatra usvojenim, odnosno usvaja se prostom većinom glasova.“ Jasno govori da se odluka ili propis koja je predmet utvrđivanja vitalnog nacionalnog interesa ne može provoditi do okončanja postupka pred nadleženim Ustavnim sudom.
Zbog navedenog postupka pred Ustavnim sudom FBiH postoji jasna ustavnopravna obaveza svih odgovornih lica u Tuzlanskom kantonu da ne vrše nikakve dalje radnje, a do okončanja postupka pred Ustavnim sudom FBiH po pokrenutim zahtjevima za utvrđivanje postojanja vitalnog nacionalnog interesa srpskog i hrvatskog naroda.
U suprotnom bi ustavni institut za utvrđivanje vitalnog nacionalnog interesa izgubio svaki smisao u slučaju da se prije okončanja postupka pred nadležnim sudom, bez obzira na pokrenuti postupak utvrđivanja vitalnog interesa, mogu nastaviti i finalizirati radnje zbog kojih je pokrenuto pitanje vitalnog nacionalnog interesa.
Upravo kratki rokovi koje Ustavni sud FBiH ima za očitovanje po pitanju utvrđivanja postojanja vitalnog nacionalnog interesa su dodatni dokaz da se ne smiju poduzimati nikakve radnje u predmetu koji jeste predmet postupka, a do okončanja postupka pred Ustavnim sudom FBiH. Također, sve radnje koje bi nastale na osnovu eventualno neustavne situacije bi bile neustavne i nezakonite i zato se mora sačekati okončanje postupka.
Vanredno stanje
Također, važno je naglasiti da nije vlada TK proglasila Vanredno stanje nego je Vlada TK imala obavezu postupiti po slijedećoj odredbi član 45. Ustava TK: „U vanrednim prilikama za vrijeme trajanja opasnosti po zemlju i Kanton i kada postoji objektivna nemogućnost da se sazove Skupština Kantona, Vlada Kantona je ovlaštena da donosi propise od vitalnog značaja za Kanton iz nadležnosti Skupštine Kantona…“
Dakle, očito je postojala objektivna nemogućnost da se sazove Skupština Kantona i Vlada je samo konstatirala da je nastala objektivna nemogućnost zbog neustavnog i nezakonitog djelovanja 18 zastupnika Skupštine TK, da se legalno sastane većina u Skupštini i Vlada je bila dužna da 31. 12. 2020. godine donese dokumenta koja su od vitalnog značaja za TK i za građane TK: Budžet TK za 2021. godinu i Finansijski plan Zavoda za zdravstveno osiguranje u TK.
Naime, 31. 12. 2020. je zadnji dan godine i bez navedenih dokumenata bi već 1. 1. 2021. bez tih odluka nastupila blokada TK i ogromne posljedice za građane TK. Upravo tu se ogleda vitalni značaj i obaveze Vlade TK da ih donese, jer bi u suprotnom Vlada TK bila odgovorna za kolaps zdravstvenog sistema u vrijeme pandemije i svih ostalih finansijskih tokova u TK.
U vanrednim prilikama pandemije, koje su proizvele opasnost po zemlju, Tuzlanski kanton (ali i čitav svijet!), a imajući u vidu da je posljednji dan u kalendarskoj godini te neustavne aktivnosti dijela zastupnika koji su istog dana provođene, nesumnjiva je bila ustavna obaveza i odgovornost Vlade TK da postupi po članu 45. Ustava TK, te da donese akte od vitalnog značaja za Kanton i omogući nastavak života, funkcionisanje ustavnog sistema, kao i nastavak borbe protiv pandemije, odnosno zaštitu stanovništva”- stoji na kraju teksta Dr. sci. Sedad Dedić, docenta na katedri Ustavnog prava na Pravnom fakultetu u Zenici.