Nekadašnja industrijska zona u Tuzli pretvorena je u veliku kancerogenu deponiju, na kojoj su se nalazile velike količine opasnih materija. Dio njih je već uklonjen, a sada ostaje najsloženiji dio posla i on se odnosi na neutralizaciju žive, koja kao teški metal nosi opasnosti po zdravlje stanovništva.
Nekada vrlo prosperitetna hemijska industrija u Tuzlanskom kantonu iza sebe je ostavila velike količine izuzetno opasnog visokotoksičnog otpada, na nekoliko lokacija u Tuzli.
Jedna od njih je i bivša industrijska zona, a u okviru koje su djelovali takozvani HAK I i HAK II. Profesor na Rudarsko-geološko-građevinskom fakultetu u Tuzli Zvjezdan Karadžin još 2008. godine je uradio studiju utjecaja na okoliš nakon zatvaranja HAK-a II.
Kako je tada utvrđeno, velike količine poluproizvoda, nastalih tokom proizvodnog procesa toluen diizocijanata nepropisno je bio zakopan u industrijskoj zoni.
“S vremenom je ustanovljeno postojanje velike količine raznih opasnih materija u krugu nekadašnjeg HAK-a. Tu je riječ o neusklađenim proizvodima u količini od 150 tona, odloženih na površini u buradima i one su išle od neopasnih do prilično opasnih. Također, zemlja je onečišćena visokim postotkom žive, koja se u toku čišćenja terena oko postrojenja elektrolize skupila, a na koncu je potpuno nepropisno uskladištena u plastičnu burad”, kaže Karadžin za Klix.ba.
Kroz istraživanje je bilo utvrđeno i prisustvo 12 rezervoara sa hlorom, od kojih je šest bilo otvoreno. Pronađeni su i rezervoari sa propilen i etilen oksidom. Karadžin navodi da je propilen oksid bio u sirovom izdanju, koji je potencijalno kancerogen zbog spojeva hlora, dok je etilen oksid bio vrlo zapaljiv.
Očišćen dio deponije
S druge strane, u okviru HAK-a II pronađene su velike količine kruksa, a riječ je o okvirno 1.750 tona tog opasnog materijala. Aktivnostima resornog kantoanlnog ministarstva, nadležne inspekcije te spomenutog fakulteta u proteklom periodu je urađeno uklanjanje kruksa. On je izmješten u nepropusne bazene, u kojima kao takav više ne predstavlja opasnost po okoliš.
“S obzirom da je on u potpunosti uklonjen, sada se očekuje iznalazak finansijskih sredstava, kako bi se taj materijal izvezao iz zemlje ili da se eventualno uradi remedijacija, odnosno neutralizazija na licu mjesta”, dodaje Karadžin.
U okvirima HAK-a I izvršeno je čišćenje rezervoara sa hlorom, a s obzirom da u našoj zemlji ne postoji verifikovana deponija namijenjena za opasne materije, uspjelo se izvesti 30 tona zemlje onečišćene živom.
I dalje prisutna živa
Kao problem u HAK-u I i dalje ostaje živa kao najopasniji teški metal, a koja je obuhvaćena Minamatskom konvencijom. Upravo po njenim i uputama mediteranskog akcionog programa, urađen je okolinski plan/remedijacije terena od žive u i oko pogona elektrolize u HAK-u I.
“Trenutno čekamo revidiranje projekta od stranih konsultanata krovne okolinske agencije u svijetu UNEP, nakon čega ćemo dobiti mogućnost ulaska u završnu izvedbenu fazu. Od naše države se očekuje ratificiranje Minamata konvencije, čime bismo stekli uslove dobijanja mnogo značajnijih sredstava, nego što je to bio slučaj u ranijim projektima”, nastavlja Karadžin.
Pogon elektrolize se prostire na tri hiljade kvadratnih metara, a njegovo uklanjanje i čišćenje terena predstavlja izuzetno obiman, osjetljiv i izuzetno skup posao.
“Postoji deset metoda kojima bi se moglo izvršiti čišćenje terena, a koji će se implementirati zavisi od raspoloživih novčanih sredstava. Vrlo je mala vjerovatnoća da bi se taj materijal mogao izmjestiti jer je riječ o izuzetno velikim količinama zagađenih živom”, kaže nam Karadžin.
Prema prvoj metodi planirana je izrada izolacionih bazena u koje bi bilo izvršeno smještanje svog kontaminiranog materijala, čime bi se spriječio dalji utjecaj na okoliš.
“Kada je riječ o zemljištu, prema planu bi se izvršilo ispitivanje nekoliko metoda, a jedna od njih je korištenje supstanci raspoloživih u BiH. Njima bi se vršila neutralizacija žive iz terena, odnosno njeno prevođenje u neopasni oblik kojim bi se spriječilo eventualno dalje širenje zagađenja nizvodno Jali i Spreči”, nastavlja Karadžin.
Živa predstavlja latentnu opasnost po stanovništvo, koja zavisi od nekoliko faktora.
“Između ostalog tu je i nivo podzemnih voda, u kontekstu toga koliko će one oplakivati više slojeve u kojima je prisutna veća količina žive. Također, opasnost zavisi i od veze između površine na kojoj se nalazi HAK I nivoa Jale, odnosno Spreče”, dodaje Karadžin.
Zbog toga se, kako je zaključio sagovornik portala Klix.ba, žuri s realizacijom barem jednog dijela projekta, a koji se odnosi na formiranje nepropusne barijere. Ona bi se iskopala na dužini od okvirno stotinu metara, a koja je određena sa hidrogeolozima. Time bi se onemogućilo ulijevanje kontaminiranog materijala podzemnih tokovima do rijeke Jale.