Umjesto da gledaju liste, balkanski univerziteti bolje da brinu o kvaliteti nastave, nauke, uvjetima za studiranje i rad, i ostalim temama koje su u njihovom polju djelovanja, smatra Jelena Branković, sociologinja koja radi istraživanja na temu rangiranja kao društvene pojave.
Univerzitet u Sarajevu najbolje je plasirani univerzitet iz Bosne u Hercegovine na Webometricsu, a slijede ga Univerzitet u Istočnom Sarajevu i Internacionalni Univerzitet Sarajevo.
Riječ je o najvećem javnom istraživačkom tijelu u Španiji koje institucije visokog obrazovanja u svijetu rangira na osnovu utjecaja, otvorenosti i izvrsnosti.
Univerzitet u Sarajevu nalazi se na 1.593. mjestu najboljih visokoškolskih ustanova u svijetu ili unutar 5,1 posto, što u odnosu na prethodno rangiranje (august 2022) predstavlja napredak za 121 mjesto.
Drugi univerzitet iz Bosne i Hercegovine na toj listi je Univerzitet u Istočnom Sarajevu koji se našao na 3180. mjestu, a slijede ga Internacionalni Univerzitet Sarajevo (3753. mjesto) i Univerzitet u Banjoj Luci (3864. mjesto).
Kada je riječ o drugim bh. visokoškolskim institucijama, Univerzitet u Tuzli je 3913. u svijetu, International Burch University je na 4206. mjestu, dok je Sveučilište u Mostaru zauzelo 4316. mjesto.
Kada je riječ o regiji, najbolje je rangiran Univerzitet u Ljubljani koji se našao na 329. mjestu, potom Univerzitet u Beogradu koji je 443. u svijetu, Univerzitet u Zagrebu se nalazi na 565. mjestu, Univerzitet Svetog Ćirila i Metodija u Skoplju je 1526, a Univerzitet Crne Gore koji je na 1998. mjestu.
(Ne)konkurentnost bh. univerziteta
Profesorica Lamija Tanović iz Fondacije “Obrazovanje u akciji” u razgovoru za Al Jazeeru ocjenjuje da je generalno dobro da se bosanskohercegovački univerziteti rangiraju na osnovu Webometricsovih parametara, podsjećajući da ih nema na tzv. Šangajskoj listi (Academic Ranking of World Universities – ARWU), koja se najviše cijeni među univerzitetima koji forsiraju istraživanja, nauku i kvalitetno podučavanje.
“Na toj listi, koja tretira samo 1000 najboljih univerziteta u svijetu, a na osnovu šest parametara, nema niti jednog univerziteta iz Bosne i Hercegovine, ali ima univerziteta iz naše regije. Ipak, ima nas na Webometrics listi”, kaže Tanović.
“Generalno je dobro da se naši univerziteti rangiraju i da se bar na taj način upoređuju, pa i preko ova tri parametra – vidljivost, otvorenost, izvrsnost, tj. preko metodologije koja generalno ima i neke manjkavosti, kao što je naprimjer preveliki utjecaj veličine univerziteta”, dodaje.
Smatra da bi poredak bio sličan čak i kada bismo “napamet” rangirali univerzitete u Bosni i Hercegovini – najbolji je Univerzitet u Sarajevu, ali tek na 1593. mjestu, a onda tek iza 3000. mjesta ostali bh. univerziteti.
“Pri tome mnogi univerziteti iz bivše Jugoslavije su značajno ispred UNSA, naprimjer Ljubljana 329, Beograd 443, Zagreb 565, ali značajno ispred UNSA su i mnogi drugi univerziteti iz regiona (Maribor, Rijeka, Novi Sad, Split, Osijek…), kao i nekoliko univerziteta iz Sjeverne Makedonije”, pojašnjava Tanović.
Finansijskim ulaganjem do veće konkurentnosti
Dušanka Bošković, prorektorica za kvalitet Univerziteta u Sarajevu, naglašava da je značajno to što je Univerzitet u Sarajevu rastao po sve tri Webometricsove kategorije, iako su se kriteriji promijenili.
“Kriterij otvorenost (openness) proširio je bazu sa 200 ljudi na 300, ali mi smo čak i tu skočili na ljestvici”, pojašnjava Bošković.
“Mi smo po tom kriteriju bolji od Univerziteta Svetog Ćirila i Metodija u Skoplju koji je sveukupno gledajući na 1526. mjestu, bolji smo i po linkovima što je pokazatelj koliko smo uvezani u međunarodne aktivnosti, ali oni su bolji u publicistici naučnih radova”, dodaje.
Bošković pojašnjava da je tu ključno ulaganje i sistemski pristup, koji čini ključnu razliku na konačnoj Webometricsovoj listi.
“UNSA tek u posljednje dvije godine ima značajnu podršku Kantona Sarajevo, ali prije toga je to bilo isključivo na volonterskom pristupu zaposlenika”, podsjeća Bošković, ističući da bi bosanskohercegovački univerziteti, ali i oni iz okruženja, sa većim uplivom sredstava bili mnogo konkurentniji.
Realna slika visokog obrazovanja u BiH
Da budžeti univerziteta igraju značajnu ulogu u konkurentnosti smatra i profesorica Lamija Tanović, koja ističe da je problem što obrazovanje općenito nije među prioritetima onih koji ih finansiraju i koji kreiraju legislativne okvire.
“Mi imamo veoma siromašno visoko obrazovanje – dovoljno je uporediti budžete UNSA i nekih uspješnijih univerziteta iz regiona, pa razumjeti zašto smo tako loše rangirani”, pojašnjava.
Međutim, dodaje Tanović, nije sve do finansiranja, ističući da veliki dio krivice snose “tijela, organi i akteri na bh. univerzitetima”.
“Kod nas u Bosni i Hercegovini se desila nekontrolisana privatizacija visokog obrazovanja i bez adekvatnih procedura licenciranja osnovani su mnogi privatni univerziteti koji su značajno snizili kvalitet visokog obrazovanja. Desila se i politički dirigovana selekcija vodećeg univerzitetskog kadra i negativna selekcija univerzitetskih nastavnika općenito. Rat je mnoge kvalitetne univerzitetske kadrove otjerao iz zemlje, a njihov povratak su opstruirali oni koji su zauzeli njihova mjesta bez prave selekcije”, pojašnjava Tanović.
Koliko je BiH daleko od dobrog visokog obrazovanja?
Ona ističe da nam ne treba Webometrics rangiranje da bismo imali realnu sliku, naglašavajući da je Bosna i Hercegovina još uvijek daleko od dobrog visokog obrazovanja.
“Imamo ispriku, bio je rat, strašna agresija, ali već je preko 25 godina poslije rata”, kaže Tanović.
“Zaostajemo, ali imamo izgovore kao što su ratno razaranje, nepovoljna administrativna organizacija obrazovanja u Bosni i Hercegovini koje se administrira iz 12 ministarstava – obrazovnih vlasti, nedovoljno finansiranje visokog obrazovanje itd. U svemu tome ne mogu da amnestiram univerzitetsku akademsku zajednicu koja robuje političkom utjecaju i političkom narušavanju autonomije univerziteta”, dodaje.
Kako ističe, za promjene nabolje – kada je riječ o visokom obrazovanju – potrebno je više saradnje u državi, regionu i u cijelom evropskom prostoru visokog obrazovanja, zatim striktna implementacija bolonjskih pravila te osiguranje adekvatnog finansiranja.
Značaj ‘Webometricsovog’ istraživanja
Na pitanje šta konkretni napredak Univerziteta u Sarajevu na Webometricsovoj listi znači za bosanskohercegovačko društvo, Tanović kaže: “Državi to, čini se, nije važno jer se obrazovanje veoma malo tretira na državnom nivou. Društvo, pak, nema mehanizme kojima bi pokrenulo značajniju brigu države za sektor obrazovanja.”
“Međutim, znači to dosta univerzitetu jer može da izmjeri napredak u postizanju kvaliteta što je jedan od važnih elemenata bolonjske reforme. Pored toga, univerziteti mogu da se uporede sa sličnim univerzitetima te vide u čemu zaostaju i šta treba da poboljšaju”, pojašnjava Tanović.
S druge strane, Jelena Branković, sociologinja sa Univerziteta u Bielefeldu u Njemačkoj, koja radi istraživanja na temu rangiranja kao društvene pojave u visokom obrazovanju i šire, mišljenja je da bi su univerziteti na Balkanu, ali i bilo gdje drugo, trebali što manje osvrtati na rangiranja.
“Univerziteti treba da se bave kvalitetom nastave, nauke, uslovima za studiranje i rad, društvenom doprinosu i ostalim temama koje su u njihovom polju delovanja”, smatra.
“Rangiranja, posebno svetska, nemaju mnogo veze sa tim i zato ne treba gubiti vreme i baviti se time da li je neki univerzitet pao 10 pozicija ili se popeo tri. Ukratko, najnoviji rezultati Webometricsa, ako ćemo ozbiljno, ne znače ništa. Na Balkanu, niti bilo gde u svetu”, zaključuje Branković.
Bez obzira na takvu preporuku, prvih pet po Webometricsu su američki Harvard, Stanford, Massachusetts Institute of Technology (MIT), Berkeley i britanski Oxford. I prema Šangajskoj listi (Academic Ranking of World Universities – ARWU), koja rangira 1.000 najboljih univerziteta na svijetu, najbolji Harvard, a slijede ga Stanford, Massachusetts Institute of Technology (MIT), Cambridge i Berkeley.